هلال شوال هم مثل هلال رمضان همیشه حواشی و جذابیت ها ی خاص خودش را داشته است. امسال گرچه هلال شوال یک هلال بحرانی نیست اما با توجه به ویژگی های خاص فاکتور های رصدی اش می تواند رصد هلال هیجان انگیزی را رقم بزند.
با وجود توضیحات قبلی در زمینه ی تفاوت آغاز ماه شوال در کشور های اسلامی بد نیست قبل از پرداختن به وضعیت هلال علت این تفاوت را خلاصه وار توضیح دهیم.چیزی که باعث این موضوع است زودتر اعلام شدن ماه رمضان در کشو رهای اطراف ماست. آیا آنها ماه را را زودتر از ما دیده اند؟خیر .
در این رابطه ذکر دو نکته ابهام درباره این موضوع را برطرف می کند:
نکته اول در باب آغاز ماه های قمری در کشور های عربی و خصوصا سنی مذهب است. شروع ماه قمری در کشورهای اطراف ایران بر مبنای دیدن هلال ماه نیست و صرفاً وقوع مقارنه قبل از غروب خورشید در شهر مکه را ملاک آغاز ماه قمری می دانند.(نکته :در تقویم قمری روز با غروب خورشید روز قبل آغاز می شود.)
نکته دوم در کشور ایران و تمامی کشورهای شیعه شروع ماه قمری با توجه به فقه شیعه و احادیث موکد ائمه اطهار منوط به دیده شدن هلال ماه با چشم است. بنابراین در ایران و کشورهای شیعه تاکید بر رویت هلال است که در سال های اخیر رویت با ابزارهای اپتیکی نیز از نظر فقه شیعه قابل قبول اعلام شده است.
نکته مهم دیگر این است که بسیاری از کشورهای اسلامی در درتقویم مذهبی , خود را پیرو عربستان می دانند و بدون در نظر گرفتن موقعیت خود هر چه را که عربستان و تقویم ام القرای عربستان اعلام نماید مبنای محاسبات تقویم قمری خود می دانند. پس تقریبا تمامی کشور های سنی مذهب همراه با عربستان رمضان و عید فطر خود را برگزار می کنند اما کشور های شیعه با توجه به قوانین فقهی می بایست هلال را رویت کنند که به دلایل ذکر شده معمولا ممکن نمی شود و تقویم های ما با کشور های عربی سنی مذهب یک روز اختلاف دارد.
هلال شوال ۱۴۴۱ امسال هم در ایران و هم در کشور های عربی فاکتورهای رصدی مشابه ای دارد.یعنی عید فطر امسال در تمامی کشور های مسلمان دنیا یکسان و برابر با ۴ خرداد ۱۳۹۹ خواهد بود . به دلیل اینکه مقارنه روز جمعه ۲ خرداد، ۲ ساعت بعد از غروب خورشید اتفاق می افتد طبق قانون تقویم ام القرای عربستان(که مقارنه باید قبل از غروب خورشید رخ دهد) فردای آن روز (مقارنه ) روز آخر ماه خواهد بود .پس شنبه روز ۳ خرداد آخرین روز ماه رمضان در کشور های اسلامی کل جهان خواهد بود.
این بدین معنا است که فردای روز مقارنه ( ۳ خرداد ) هلال ماه در ایران نیز بعد از گذشت حدود ۲۲ ساعت به راحتی قابل مشاهد خواهد بود و فردای روز رویت هلال ( ۴ خرداد ) برابر با اول ماه شوال ۱۴۴۱ خواهد بود.
در صورت با توجه به مقدمات گفته شده به بررسی مولفه های رصدی هلال شوال ۱۴۴۱ می پردازیم:
مقارنه در ساعت ۲۲ و ۹ دقیقه روز جمعه ۲ خرداد به وقوع می پیوندد و بر این اساس نقشه رویت پذیری هلال شعبان بر اساس معیار عوده در روزهای ۲ و ۳ خرداد به این صورت است:
در روز جمعه ۲ خرداد در هنگام غروب خورشید هنوز مقارنه رخ نداده است و مقارنه برای ساکنان غربی کره زمین و غرب آمریکا در قبل از غروب خورشید رخ خواهد داد .اما روز شنبه ۳ خرداد هلال برای تمامی ساکنان آفریقا و جنوب غرب آسیا با چشم غیر مسلح قابل رویت خواهد بود .
مولفه های رصدی
محاسبات انجام شده بر اساس موقعیت جغرافیایی نیشابور انجام شده است:
بر اساس زمان مقارنه یعنی ۲۱ و ۹ دقیقه اطلاعات رصدی در تاریخ های ۲ و ۳ خرداد در لحظه غروب خورشید به قرار زیر است:
با توجه به مولفه های رصدی روز ۲ خرداد به دلیل عدم وقوع مقارنه هلالی تشکیل نشده است که رویت شود.اما روز شنبه ۳ خرداد هلال به راحتی و در صورت شرایط جوی مناسب با چشم غیر مسلح قابل رویت خواهد بود.بنابراین آغاز ماه شوال یکشنبه ۴ خرداد ماه ۱۳۹۹ خواهد بود.
همانطور که در بررسی هلال رمضان گفته شد با توجه به اختلاف آغازین ماه در بحث رویت هلال ،ماه رمضان امسال در کشور های شیعه ۲۹ روز و در کشور های پیرو تقویم ام القرا ۳۰روز بود.
علیرضا خماریان
عضو گروه استهلال حکیم عمر خیام نیشابوری